De sludge pijp

 

 

Door Ben Geutskens

 

 

 

Inleiding:

Zoals veel oudere Engelse motoren heeft de motor van de Triumph 3TA een sludge pipe. Hieronder beschrijf ik in het kort wat het doel is van deze sludge pipe, wat de problemen kunnen zijn en hoe deze gereinigd kan worden.

 

 

 

Constructie:

Bij de 3TA wordt de smeerolie door een plunjerpompje via een leiding in de rechter krukkasthelft naar het rechter hoofdaslager gepompt. Dit lager is als glijlager uitgevoerd en heeft een aantal diametraal geboorde gaatjes die in een rondlopende groef uitkomen, midden in het loopvlak van dit lager. Van hieruit wordt de olie het rechter deel van de krukas ingeperst, dat daartoe een oliekanaal heeft dat door de krukwang naar de rechter krukpen loopt. Van daar loopt het kanaal centrisch door beide krukpennen, die in elkaars verlengde liggen. Zie figuur 27. In de doorboorde krukpennen is een ijzeren pijpje geplaatst, waar de smeerolie doorheen stroomt en door een tweetal gaatjes kan ontwijken, die tegenover de boringen in de krukpennen uitkomen, waarmee de krukpenlagers (drijfstanglagers) worden gesmeerd. Deze sludge pipe zit zuiver klem op het verdunde cilindrische einde en op de kraag waar de smeerolie binnentreedt. Borging vindt plaats door een verlengd en verjongd (dunner) deel van de dichtstbijzijnde vliegwielbout. De boring voor de sludge pipe is afgesloten met een prop die d.m.v. centerpunten tegen losdraaien is geborgd.

 afbeelding 27

 

Doel:

Het doel van de sludge pipe is om sludge uit de smeerolie te verwijderen en wordt ook wel “sludge trap” genoemd. Sludge zijn alle verontreinigingen die in de smeerolie zitten en zwaarder zijn dan de smeerolie zelf, zoals metaaldeeltjes, vuil, kooldeeltjes, enz.

 

 

 

Werking:

Om de smeerolie te reinigen, kun je deze langzaam door een bezinktank laten stromen, waarin alle zwaardere delen, inclusief water, door de zwaartekracht worden afgescheiden en zich op de bodem van de tank verzamelen. Dit proces kan versneld worden in een centrifuge, die eigenlijk een rondgebogen bezinktank is die ronddraait. Grote technische installaties, zoals machinekamers op schepen hebben een aantal centrifuges opgesteld die met een hoog toerental (6.000 – 16.000 omw/min) de brandstof en de smeerolie ontdoen van verontreinigingen. Het afscheiden van deze verontreinigingen gaat door de grote centrifugale kracht tot ca. 20.000 keer zo snel als in een bezinktank.

De sludge pipe in onze 3TA werkt ook als een centrifuge; ik heb uitgerekend dat het afscheiden van vuil hierin ca 1800 keer zo snel gaat als bij normaal bezinken. Omdat de centrifugale kracht mede afhankelijk is van de draaicirkel, zal vuil zich veel eerder afzetten in de boring van een krukpen dan in een kruktap. Omdat de oliestroom vrij gering is, is de verblijftijd van de smeerolie in de ruime sludge pipe ook vrij lang, zodat vuil zich van de intreezijde van de pijp op weg naar de gaatjes voor de smering van de krukpennen zal hebben afgezet, zodat deze met schone olie zullen worden gesmeerd.

Bekend is dat de eerste serie Nimbus motorfietsen van model 1934 grote problemen had met verstopte smeerolieleidingen in de krukas, kennelijk ook door het uitcentrifugeren van vuil en het verstopt raken van de leidingen. Alle motoren zijn in 1935 teruggehaald naar de fabriek om ze om te bouwen naar spatsmering.

 

 

 

Het verwijderen, reinigen en monteren van de sludge pipe:

Hoewel ik op internet een stukje heb gevonden over het doorspoelen van de sludge pipe zonder de motor te demonteren, moet hier toch van worden afgezien, omdat de sludge vaak hard en uitgedroogd is, waardoor het niet gemakkelijk losgespoeld zal worden.

 

Om de sludge pipe te verwijderen, is het nodig om de gehele motor te demonteren; meteen een mooie gelegenheid om de kleppen te schuren, de oliekeerringen te vervangen, de cilinder licht te honen en de zuigerveren te vervangen.

 

Allereerst moet de plug verwijderd worden, die toegang geeft tot de sludge pipe. De originele plug heeft een enkele groef en is met centerpunten geborgd. Vaak is het nodig de centerpunten uit te boren; verwijder zo weinig mogelijk materiaal. Gebruik voor het losdraaien een ratel met een forse toolbit. Ik heb  de opstelling van afbeelding 1 toegepast. Daartoe heb ik met een houten blok dat is vastgeklemd op de werkbank, de kop van de sleutel belet axiaal te bewegen, zodat het toolbitje niet uit de gleuf van de prop kan schieten. Met een hamer heb ik ijzeren plaatjes tussen de kop van de sleutel en het blok geslagen. Zo kun je veel kracht zetten zonder dat het toolbitje uit de gleuf schiet. Lukt dat niet dan moet zwaarder geschut worden gebruikt. Op internet vond ik de optie om een gat in de (zachte) plug te boren en dat vierkant uit te vijlen, zodat er een vierkant van een dopsleutel in past. Ook vond ik iemand die er een zeskant op laste waarop dan weer een ring- of dopsleutel past.

Als de plug er uit is plak je tape rond de oliegaten in de krukpennen en laat het gat van de sludge pijp vollopen met kruipolie. Dan is er grote opluchting en tijd voor een borrel, want de kruipolie laten we een dag inwerken.

 

Vervolgens draaien we de dichtstbijzijnde vliegwielbout er uit, waarmee de sludge pipe geborgd is.

 

Dan moet de sludge pipe zelf er uit. Op advies van Erik heb ik dat gedaan met een lange houtschroef met daarop een 10 mm plastic plug. Door het aandraaien van de schroef zet de plug zich vast in de pijp, waarna het geheel er met een combinatietang en een hamer uitgetikt kan worden. De plug krijg je weer uit de pijp door rond de pijp een in de lengte doorgezaagde koperen pijp te klemmen en deze met een combinatietang vast te houden. Op internet vond ik dat ook wel een linkse tap werd gebruikt om de pijp te verwijderen; je kunt dan meer kracht zetten, maar de pijp zal dan beschadigen en vernieuwd moeten worden.

 

De sludge pipe wordt goed gereinigd, evenals de boring.

Smeer de beide einden van de pijp licht in met kopervet en breng hem in de juiste positie, met het grote gat in lijn met de vliegwielbout. Tik de pijp met behulp van een hamer en een koperen pijpje vast en draai daarna de vliegwielbout vast met een koppel van 4,57 mkg.

 

Plaats een nieuwe prop, die is ingesmeerd met vloeibare pakking of Loctite en borg deze met centerpunten; sla de centers in de prop en niet in het vliegwiel. Controleer of de plug geen hoge punten heeft, die rond het glijlager zouden kunnen aanlopen en slijp deze zonodig weg.

Daarna kan de motor weer geheel gemonteerd en afgesteld worden.

 

Houd de olie schoon.

Om snelle vervuiling van de sludge pipe te voorkomen, en daarmee veel werk te besparen, moet de olie schoon gehouden worden. Dat kan gedaan worden door zeer regelmatig olie te verversen, maar ook door een extern filter te plaatsen. Dit filter komt in de retourleiding naar de voorraadtank te zitten. Er zijn in de handel eenvoudige filterhouders te krijgen, waarop een normaal smeeroliefilter geschroefd kan worden. 

 

 

 

losdraaien plug; sleutel ingeklemd

 

 

het verwijderen van de vliegwielbout

 

 

het aanbrengen van een houtschroef met zeskantkop en 10mm plug

 

 

het verwijderen van de sludge pipe

 

 

daar komt ie aan

 

 

de boosdoener heeft zich overgegeven

 

 

de sludge

 

 

sludge pipe met smeeroliegaten

 

 

sludge pipe met gat voor vliegwielbout (andere zijde)

 

 

de mishandelde prop

 

 

nieuwe prop, met centerpunten borgen

 

 

de nieuwe prop, vastgezet met 2 centers en Loctite

 

 

prop met Loctite 271 vastgezet en gesealed

 

 

 

 

Referenties:

  1. 3/5 TH 9-269 Koninklijke landmacht Technische handleiding Motorrijwiel type 3TA 350cc (Triumph) NSN 234017-605-0844 Veld- en basisonderhoud .

  2. Hulp- en bijwerktuigen P.Gerritsen, G.Huvers, W.H. van der Velde Uitgeverij Nijgh en van Ditmar, uitgave ca 1965!

 

Verhaal en foto's : Ben Geutskens maart 2008